Chùa Mét không chỉ là địa chỉ tâm linh với người dân trong vùng mà còn mang giá trị lịch sử văn hoá. Tương truyền, Thiên Hương Tự còn là trường học đầu tiên của Danh nhân văn hoá, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Tôi về thăm chùa Mét (xóm 1, xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo, TP Hải Phòng) vào một chiều tháng sáu. Không phải ngày lễ Tết, không phải ngày rằm, mùng một nên chùa khá vãn khách đến dâng hương. Cả ngôi chùa như choàng lên mình một tấm áo im ắng tĩnh mịch. Nắng chiều vàng úa kẻ những đường thẳng tắp từ ngọn cây cổ thụ xiên xiên chiếu xuống rêu phong sân chùa. Cỏ dại mọc lên từ kẽ những tấm gạch lát sỉn màu. Chợt thấy lòng mình phẳng lặng như gương.
Nhà tôi cách chùa chỉ vài bước chân. Chùa Mét đã trở thành một mảnh ghép kí ức tuổi thơ tôi. Để giờ đây mỗi khi nhắc đến cái tên mộc mạc giản dị ấy là gọi về trong tôi cả một miền thương nhớ mênh mang. Hồi còn nhỏ, cứ mỗi dịp lễ Tết là tôi lại lon ton theo bà theo mẹ đi lễ chùa. Lần nào mẹ cũng cho tôi mấy nén hương để tự tay cắm vào bát hương thờ hai ông Hổ ở sân chùa. Tôi còn lăng xăng theo mẹ đốt tiền vàng.
Chùa Mét trong nắng chiều
Chùa Mét được xây dựng từ thời Trần. Tôi đã được nghe bà chùa (mọi người vẫn gọi bà lão coi chùa thân thương như vậy) kể về sự tích ngôi chùa không biết bao nhiêu lần. Năm 1407, sau khi thất bại trong cuộc giao chiến với giặc Minh xâm lược, vị tướng nhà Trần là Trần Khắc Trang đã đem gia đình về khu rừng Mét (Cổ Am) mai danh ẩn tích. Khi ấy khu đất này còn là rừng ngập mặn, cây cối um tùm. Trong thời gian ẩn cư, sinh cơ lập nghiệp nơi đây, Trần Khắc Trang đã xây dựng ngôi chùa trên nền khu rừng Mét ngày trước nên ngôi chùa này có tên là chùa Mét. Lúc đầu, đây chỉ là ngôi chùa nhỏ mang tên Hương Tản Tự, đến thời Cảnh Hưng chùa đã trở thành một nơi sầm thịnh, lộng lẫy vàng son với tam quan, tháp cốt trập trùng và được đổi tên là Thiên Hương Tự.
Mái lợp ngói vẩy rồng, cửa gỗ lim theo lối “cửa tùng cung khách”
Rặng tre xanh rì dang rộng vòng tay ôm vào lòng ngôi chùa trầm mặc, cổ kính. Con đường nhỏ được đổ bê tông dẫn đến cánh cổng tre đơn sơ, mộc mạc như chính cái tên của ngôi chùa quanh năm khép hờ. Sau bao nhiêu thăng trầm lịch sử, hiện nay chùa Mét chỉ còn lại toà Phật điện bảy gian và nhà thờ tổ bảy gian nối liền nhau tạo thành hình chữ nhất. Riêng toà phật điện có bố cục hình chữ Sơn hiếm thấy trong các công trình kiến trúc nghệ thuật cổ ở nước ta. Gian chính giữa thờ Tam Bảo, bên trái thờ Đức Ông, bên phải thờ Tổ Trần Khắc Trang (người có công xây dựng ngôi chùa), gian trong cùng thờ Mẫu, gian ngoài cùng thờ các vị anh hùng liệt sĩ.
Xen giữa các gian thờ lớn là những bàn thờ nhỏ lùi vào phía hậu cung. Kiến trúc chùa được xây dựng theo kiểu tường hồi bít đốc chắc khoẻ. Bờ nóc đắp trơn, giữa bờ nóc toà phật điện dựng bức đại tự đắp nổi ba chữ Hán lớn “Thiên Hương Tự”. Mái chùa lợp ngói vẩy rồng, rêu phong cổ kính. Phía trước có hiên thấp và hẹp được bó bằng phiến đá xanh mài nhẵn. Hệ thống cánh cửa làm bằng gỗ lim theo lối “cửa tùng cung khách” quen thuộc. Các cấu kiệu gỗ chủ yếu bào trơn đóng bén, điểm xuyết các hình lá guột song được làm khá tỉ mỉ và trau truốt.
Xen giữa các gian thờ lớn là những bàn thờ nhỏ lùi vào phía hậu cung. Kiến trúc chùa được xây dựng theo kiểu tường hồi bít đốc chắc khoẻ. Bờ nóc đắp trơn, giữa bờ nóc toà phật điện dựng bức đại tự đắp nổi ba chữ Hán lớn “Thiên Hương Tự”. Mái chùa lợp ngói vẩy rồng, rêu phong cổ kính. Phía trước có hiên thấp và hẹp được bó bằng phiến đá xanh mài nhẵn. Hệ thống cánh cửa làm bằng gỗ lim theo lối “cửa tùng cung khách” quen thuộc. Các cấu kiệu gỗ chủ yếu bào trơn đóng bén, điểm xuyết các hình lá guột song được làm khá tỉ mỉ và trau truốt.
Gian chính giữa thờ Tam Bảo
Nối liền toà tiền đường là 7 gian nhà tổ. Tại đây thờ 6 pho tượng, trong đó có một pho Bồ Đề Đạt Ma và 5 pho tượng Tổ của chùa. Ở giữa hai toà là một gian nhà chờ để khách đến dâng hương sắp lễ, trò chuyện, nghỉ ngơi.
Sân chùa với những cây tháp cổ ba tầng cao gần 5 mét, mái làm kiểu long đình, đỉnh đắp nụ sen đã rêu phong phủ màu thời gian làm tăng thêm vẻ cổ kính và u tịch cho ngôi chùa. Đối điện với gian chính điện là hai tấm bia đá từ thời Tự Đức được đặt trên bệ cao, đối xứng hai bên là hai ông Hổ uy nghiêm chạm khắc tinh xảo trên đá.
Vườn chùa um tùm nhiều cây ăn quả như nhãn, vải, đào tiên, hồng xiêm,… Mùa quả chín, chim chóc tìm về rộn rã. Chùa Mét rêu phong trầm tư giữa thăng trầm cuộc sống, vẫn luôn là nơi tìm về của những tâm hồn kiếm tìm sự thanh tịnh.
Sân chùa với những cây tháp cổ ba tầng cao gần 5 mét, mái làm kiểu long đình, đỉnh đắp nụ sen đã rêu phong phủ màu thời gian làm tăng thêm vẻ cổ kính và u tịch cho ngôi chùa. Đối điện với gian chính điện là hai tấm bia đá từ thời Tự Đức được đặt trên bệ cao, đối xứng hai bên là hai ông Hổ uy nghiêm chạm khắc tinh xảo trên đá.
Vườn chùa um tùm nhiều cây ăn quả như nhãn, vải, đào tiên, hồng xiêm,… Mùa quả chín, chim chóc tìm về rộn rã. Chùa Mét rêu phong trầm tư giữa thăng trầm cuộc sống, vẫn luôn là nơi tìm về của những tâm hồn kiếm tìm sự thanh tịnh.
ĐÀO MẠNH LONG
Chùa Mét - ngôi cổ tự trên "đất học" Cổ Am
Toạ lạc trên địa bàn xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng, Chùa Mét được xây dựng vào khoảng thế kỷ XVI bởi tướng quân Trần Khắc Trang. Ngôi chùa này từng là nơi tu hành của nhiều nhà sư nổi tiếng (trong đó có Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm) nên được coi là một trường học Phật giáo, một trung tâm văn hóa của vùng Cổ Am.
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử với nhiều lần trùng tu, sửa chữa nhưng chùa Mét vẫn giữ được những nét kiến trúc độc đáo, cổ kính, uy nghiêm và giá trị văn hóa truyền thống. Những nét kiến trúc truyền thống của Việt Nam được thể hiện qua hệ thống các công trình của chùa Mét như: Cổng tam quan, là điểm nhấn đầu tiên khi bước vào chùa, cổng tam quan mang đậm nét kiến trúc cổ kính với những đường nét hoa văn tinh xảo. Sau đó là khu vực Hậu cung, là nơi thờ Phật chính, với những bức tượng Phật bằng gỗ quý, được chạm khắc tinh xảo. Khu vực Nhà Tổ là nơi thờ các vị tổ sư đã có công xây dựng và phát triển chùa. Ngoài ra, trong chùa còn có Nhà khách dành cho khách thập phương đến lễ Phật, và hồ sen tạo nên không gian thanh tịnh, yên bình cho ngôi chùa.
Một trong những điều làm nên sự đặc biệt của chùa Mét chính là mối liên hệ với Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Theo sử sách ghi chép lại, Nguyễn Bỉnh Khiêm đỗ Trạng nguyên và được phong tước Trình Tuyền hầu nên được gọi là Trạng Trình. Ra làm quan được 7 năm, ông dâng sớ hạch tội 18 lộng thần nhưng không được trên nghe nên xin cáo quan rồi về quê ở ẩn. Ông dựng Am Bạch Vân, lấy hiệu Bạch Vân cư sĩ, mở lớp học tại chùa Mét. Nguyễn Bỉnh Khiêm đã đào tạo ra nhiều học trò nổi tiếng có đức, có tài như Nguyễn Dữ, Thượng thư Bộ Lê Lương Hữu Khánh, Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan…
Chùa Mét không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc. Ngôi chùa đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân địa phương. Hàng năm, chùa Mét tổ chức nhiều lễ hội truyền thống như lễ Phật đản, lễ Vu lan... thu hút đông đảo người dân đến tham dự.
Ngày nay, chùa Mét không chỉ là một địa điểm tâm linh mà còn là một điểm du lịch hấp dẫn. Hàng năm, có rất nhiều du khách đến tham quan, tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của ngôi chùa. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của chùa Mét là một nhiệm vụ quan trọng của cộng đồng.
Chùa Mét là một biểu tượng văn hóa của vùng đất Cổ Am. Ngôi chùa không chỉ mang giá trị lịch sử, kiến trúc mà còn là nơi lưu giữ những giá trị tinh thần sâu sắc của người dân địa phương. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của chùa Mét là một nhiệm vụ quan trọng, góp phần bảo tồn và phát triển di sản văn hóa của dân tộc.
Chùa Mét đã được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử văn hoá của quốc gia từ năm 1998. Ảnh: Công Đạt/Báo ảnh Việt Nam
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử với nhiều lần trùng tu, sửa chữa nhưng chùa Mét vẫn giữ được những nét kiến trúc độc đáo, cổ kính, uy nghiêm và giá trị văn hóa truyền thống. Những nét kiến trúc truyền thống của Việt Nam được thể hiện qua hệ thống các công trình của chùa Mét như: Cổng tam quan, là điểm nhấn đầu tiên khi bước vào chùa, cổng tam quan mang đậm nét kiến trúc cổ kính với những đường nét hoa văn tinh xảo. Sau đó là khu vực Hậu cung, là nơi thờ Phật chính, với những bức tượng Phật bằng gỗ quý, được chạm khắc tinh xảo. Khu vực Nhà Tổ là nơi thờ các vị tổ sư đã có công xây dựng và phát triển chùa. Ngoài ra, trong chùa còn có Nhà khách dành cho khách thập phương đến lễ Phật, và hồ sen tạo nên không gian thanh tịnh, yên bình cho ngôi chùa.
Toàn cảnh chùa Mét nhìn từ trên cao. Ảnh: Tư liệu
Toàn cảnh mặt tiền của Tam Bảo trong chùa Mét.
Một trong những điều làm nên sự đặc biệt của chùa Mét chính là mối liên hệ với Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Theo sử sách ghi chép lại, Nguyễn Bỉnh Khiêm đỗ Trạng nguyên và được phong tước Trình Tuyền hầu nên được gọi là Trạng Trình. Ra làm quan được 7 năm, ông dâng sớ hạch tội 18 lộng thần nhưng không được trên nghe nên xin cáo quan rồi về quê ở ẩn. Ông dựng Am Bạch Vân, lấy hiệu Bạch Vân cư sĩ, mở lớp học tại chùa Mét. Nguyễn Bỉnh Khiêm đã đào tạo ra nhiều học trò nổi tiếng có đức, có tài như Nguyễn Dữ, Thượng thư Bộ Lê Lương Hữu Khánh, Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan…
Toàn cảnh Ban Tam Bảo trong chùa Mét. Ảnh: Công Đạt/Báo ảnh Việt Nam
Các buổi Lễ thường được diễn ra tại chủa Mét. Ảnh: Tư liệu
Ngày nay, chùa Mét không chỉ là một địa điểm tâm linh mà còn là một điểm du lịch hấp dẫn. Hàng năm, có rất nhiều du khách đến tham quan, tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của ngôi chùa. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của chùa Mét là một nhiệm vụ quan trọng của cộng đồng.
Chùa Mét tổ chức Đêm trung thu miền đất Trạng và trao quà cho các em học sinh trong vùng. Ảnh: Tư liệu
Bài, ảnh: Công Đạt và Tư liệu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét